Выданне «Наша Ніва» апублікавала інфармацыю пра тое, што ў мужа былой супрацоўніцы Белтэлерадыёкампаніі Вольгі Сямашка, Фёдара Гарбачова, ёсць пашпарт прыкрыцця, ён выдаецца сілавікам альбо іх агентам. Для чаго выкарыстоўваюць такі дакумент, каму яго могуць зрабіць і хто пра яго можа ведаць? «Люстэрка» спытала пра гэта прадстаўніка BELPOL Уладзіміра Жыгара, які да падзей 2020 года працаваў оперупаўнаважаным крымінальнага вышуку Мазырскага РАУС.
Для чаго патрэбны пашпарт прыкрыцця?
Сілавікі выкарыстоўваюць пашпарт прыкрыцця для стварэння так званай легендыяванай асобы, тлумачыць Уладзімір Жыгар. Усё гэта робіцца ў адпаведнасці з законам пра аператыўна-вышуковую дзейнасць. Дакумент можа выдаваць як КДБ, так і розныя падраздзяленні МУС. Колькасць непасрэдна звязаная з колькасцю задач: у некаторых людзей іх па пяць-шэсць, сцвярджае прадстаўнік BELPOL.
— Гэта не той дакумент, які робяць направа і налева, — падкрэслівае Уладзімір. — Мусіць быць матываваны рапарт, што ёсць неабходнасць. Калі можна абысціся без яго, так і робяць. Галоўны крытэр — неабходнасць для працы. Напрыклад, укараненне чалавека ў нейкую кампанію можа адбывацца як уладкоўванне на працу. У свой час, калі ў 2017 годзе нібыта ішоў прарыў мяжы на «джыпе» з Украіны ў Беларусь (Украіна заяўляла, што аўтамабіль не перасякаў яе мяжы і прарыву не было. — Заўв. рэд.), у затрыманага грамадзяніна Беларусі быў пашпарт прыкрыцця (інфармацыі пра гэта ў адкрытым доступе няма. — Заўв. рэд.). Насамрэч гэта быў супрацоўнік з цэнтральнага апарата КДБ.
З тэхнічнага боку ў стварэнні легендыяванага пасведчання асобы няма нічога складанага, працягвае суразмоўца. Самому чалавеку нічога рабіць не трэба, усё афармляюць за яго. Далей звесткі пра новую асобу дадаюць у базу «Пашпарт». Пры гэтым ніякай інфармацыі, што гэта дакумент для прыкрыцця, у ёй няма.
— І калі спатрэбіцца ўладкавацца на працу ці зрабіць сім-карту, ён не выкліча ніякіх пытанняў, — кажа экс-сілавік.
Каму могуць выдаць такі пашпарт?
Улічваючы спецыфіку выдачы пашпарта прыкрыцця, яго наяўнасць дакладна кажа пра сувязь з сілавымі структурамі, упэўнены Уладзімір Жыгар.
— Бо які яшчэ можа быць варыянт яго стварэння? Такі пашпарт нельга купіць на барахолцы ці на распродажы. Ён робіцца для выканання пэўных задач, — канстатуе прадстаўнік BELPOL. — Уладальнікам можа быць як супрацоўнік органаў (прычым неабавязкова высокапастаўлены), так і завербаваны агент (не сілавік. — Заўв. рэд.). З высокай доляй імавернасці ва ўладальніка будуць падпісаныя дакументы з МУС. Але яго могуць зрабіць і для чалавека, якога выбралі і ўгаварылі выканаць нейкую задачу. Пры гэтым ён не будзе агентам у міліцэйскім сэнсе гэтага слова, бо ён не падпісваў ніякіх папераў і не лічыцца такім. Хоць ва ўжытку ўсё роўна будзе ім лічыцца.
Ці азначае наяўнасць легендыяванага пасведчання асобы, што яго ўладальнік супрацоўнічае з сілавікамі ў гэты момант? Былы сілавік адзначае, што са стоадсоткавай дакладнасцю гэтага сцвярджаць нельга.
— Пашпарт маглі зрабіць для падстрахоўкі, розныя ёсць сітуацыі. Чалавек мог атрымаць яго, але не выканаць пастаўленага задання, — кажа суразмоўца. — Для чаго ствараецца той ці іншы дакумент, мы сказаць дакладна не можам, бо гэта ўсё сакрэтна. Але яго адназначна немагчыма проста ўзяць і атрымаць. Так не працуе.
Хто можа ведаць пра такі дакумент?
Пра такі пашпарт звычайна ведаюць толькі яго ўладальнік і непасрэднае кіраўніцтва ў сілавых структурах, тлумачыць Уладзімір Жыгар.
— Ні калегі, ні калегі, ні сям’я не павінныя нават здагадвацца пра наяўнасць так званай легендыяванай асобы, — падкрэслівае суразмоўца. — Ты не маеш права гэта расказваць, падпісваеш пагадненне пра невыдаванне.
Паводле экс-сілавіка, пасля выканання задачы пашпарт прыкрыцця ў чалавека забіраюць, але запіс у сістэме застаецца. Па-першае, на выпадак, калі ў будучыні спатрэбіцца зноў выкарыстаць гэтую асобу. Па-другое, каб не выклікаць лішніх падазрэнняў.
— З тых магчымасцяў, якія ў нас ёсць, можна меркаваць, выконваецца задача ці не. Напрыклад, калі чалавек па такім дакуменце праходзіў пацярпелым па нейкай крымінальнай справе, працаваў у нейкай арганізацыі, афармляў на яго сім-карту, — кажа суразмоўца. — Калі ж ніякіх дзеянняў у сістэме няма, вельмі складана зразумець, для чаго стваралася новая асоба.
Чытайце таксама
